Academica maakt het verschil: meer werkgeluk door ouders

Op 5 september werd ik geïnaugureerd als professor op de Academica University of Applied Sciences, met als onderzoeksgebied 'School & Ouders'.

Er is veel onderzoek gedaan op het gebied van ouderbetrokkenheid, maar er is ook nog veel te doen. Niet alleen in het belang van leerlingen, maar ook in het belang van leraren en ouders. In deze blog (tevens de weergave van mijn inaugurele rede) neem ik u mee in dit nieuwe onderzoeksgebied van Academica: waarom meer praktijkonderzoek op het gebied van ouderbetrokkenheid noodzakelijk is en wat de focus van Academica op dit thema wordt.

Ouderbetrokkenheid hoort erbij

"Jij bent toch voor ouders", vroeg onlangs iemand uit het voortgezet onderwijs aan mij. "Nee", antwoordde ik. "Ik ben niet voor ouders, ik ben voor goed onderwijs." Meer ouderbetrokkenheid is geen doel op zich, maar heeft alles te maken met goed onderwijs en bekwame professionals die enorme passie hebben voor leerlingen (én dus ook hun ouders) en natuurlijk ook voor lesgeven.

1 Peter de Vries tijdens zijn inaugurele rede.

Effecten van ouderbetrokkenheid

In de afgelopen decennia is er veel effectonderzoek naar ouderbetrokkenheid gedaan. Deze effecten zijn vooral gemeten in relatie tot wat leerlingen er beter van worden. Het gaat dan bijvoorbeeld om positieve effecten op cognitief gebied (met name bij rekenen, lezen en taal) en op de emotionele ontwikkeling van leerlingen (bijvoorbeeld meer doorzettingsvermogen, minder probleemgedrag, positieve attitude ten aanzien van leren). Daarnaast zijn er ook positieve effecten gemeten bij ouders (bijvoorbeeld een positievere attitude naar de school van hun kind) en bij leraren (door ouders weten zij meer over de leerling).

Nauwelijks toont onderzoek effecten aan als het gaat over ouders die deelnemen aan schoolgerichte activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan helpen op school en ouders die in raden of commissies plaatsnemen. Er is zelfs een negatief effect geconstateerd bij overmatige controle door ouders, met name in het voortgezet onderwijs. Denk bijvoorbeeld aan verkeerd gebruik van Magister of Somtoday, waarbij ouders in de positie worden gebracht om vooral een controlerende rol naar hun kind in te nemen. 

Discutabel

Maar we weten ook veel niet, omdat het begrip ouderbetrokkenheid steeds verschillend gedefinieerd en geoperationaliseerd wordt. Hierdoor is het een containerbegrip geworden, van allerlei activiteiten met en voor ouders. Daardoor weten we ook niet goed welke vormen van ouderbetrokkenheid wel of geen effecten sorteren. En volgens Driessen (2021) zijn zelfs de betrouwbaarheid en validiteit van de meeste onderzoeken naar effecten van ouderbetrokkenheid twijfelachtig, zolang er geen longitudinale experimentele studies met meerdere meetpunten beschikbaar zijn.

Stress door ouders

Een bijkomend zorgelijk punt is de stress die sommige ouders bij leraren veroorzaken. Leraren ervaren vooral moeilijkheden met hoogopgeleide ouders en ouders met andere etnische achtergronden. Met name startende leraren in een stedelijke context. In sommige situaties worden leerkrachten zelfs bedreigd door ouders.

Misschien niet eens zo verwonderlijk als we bedenken dat toekomstige leraren tijdens hun opleiding nauwelijks worden voorbereid op het samenwerken met ouders en het vormgeven van ouderbetrokkenheid. Als ouderbetrokkenheid in de lerarenopleiding namelijk aan de orde komt, wordt het vaak beperkt tot 'communicatie'. Hoe voer je een gesprek met ouders; er wordt dan dikwijls getraind met een acteur die een ouder speelt. Óf ouderbetrokkenheid een plek in de lerarenopleiding krijgt, is afhankelijk van de individuele lerarenopleider. Ook zijn er veel lerarenopleidingen waar men ervan overtuigd is dat ouderbetrokkenheid niet eens thuishoort in de lerarenopleiding, maar in de nascholing. Een schoolleider zei eens tegen me: "Het moeilijkste van mijn vak – ouders – ben ik het minst op voorbereid".

Werk aan de winkel

Om ouderbetrokkenheid ten dienste te laten zijn van goed en research-based onderwijs, moeten we zicht krijgen op welke activiteiten welke aspecten van ouderbetrokkenheid bevorderen en wat daarvan dan de effecten zijn op in de eerste plaats de leerlingen en de onderwijskwaliteit. Maar ook op leraren. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als we weten welke vormen van ouderbetrokkenheid de werkdruk verlagen. En welke positieve effecten ouderbetrokkenheid heeft op het gedrag en de inzet van ouders, en welke vormen van ouderbetrokkenheid juist niet.

Op de Rijksuniversiteit Groningen ben ik met een langdurig onderzoek bezig naar de vraag over welke competenties leraren moeten beschikken om goed samen te werken met ouders en hoe zij de ouderbetrokkenheid kunnen vergroten. De focus ligt daarbij niet alleen op vaardigheden (een goed gesprek met ouders kunnen voeren), maar ook welke kennis en attitudes daar belangrijk bij zijn. Bij Academica passen we deze kennis over competenties toe in vervolgonderzoek: wat betekenen die competenties in de praktijk en hoe voer je het gesprek over deze competenties, zodat leraren (nog) bekwamer worden in het samenwerken met ouders? Denk daarbij aan intervisiemomenten, gesprekken met leidinggevenden enzovoort.

We gaan daarom aan de slag met praktijkonderzoek in zowel het basis- als in het voortgezet onderwijs. Daarbij gaat het om concrete vragen als:

1. Wat doen wij op school met ouders, welke effecten heeft dat op leerlingen, leraren en ouders? Doen we wel de goede dingen?
2. Welke andere effectieve vormen van samenwerking met ouders kunnen wij op onze school implementeren en hoe? En wat zijn de resultaten?
3. Welke specifieke competenties hebben leraren op mijn school nodig, gezien onze populatie ouders? En hoe versterk je die competenties zodat alle leraren bekwaam zijn/worden om met al onze ouders om te gaan?
4. Hoe kunnen we de werkdruk die we door ouders ervaren verlagen?
5. Wat mag je van schoolleiders verwachten om een goede samenwerking met ouders te creëren?
   
   

Heldere focus ouderbetrokkenheid

Onze focus is glashelder: we kunnen en willen ouders niet veranderen, we kunnen alleen leraren en schoolleiders professioneler maken. En we beloven: bij Academica word je bekwaam om met álle ouders samen te werken en ouderbetrokkenheid te vergroten met waarneembare effecten voor leerlingen, leraren en ouders. Dat doen we door opleiden en onderzoek. 

Literatuur

Epstein, 2001; Bakker, Denessen, Dennissen & Oolbekkink-Marchand, 2013; Vreugdenhil, 2014; Boonk, Gijselaers, Ritzen, Brand-Gruwel, 2018, Driessen, 2021; Bakker, 2016.
Jordan, Orozco & Averett, 2001; Jacobs, 2008
Desforges & Abouchaar, 2003; Bakker et al, 2013; Vreugdenhil, 2014.
Mattingly, Prislin, McKenzie, Rodriguez, & Kayzar, 2002; Van der Heul, 2020.
Vreugdenhil, 2013
Driessen, 2021
Gaikhorst, Beishuizen, Korstjens & Volman, 2014
De Bruïne et al., 2014; Willemse, Vloeberghs, De Bruïne & Van Eynde, 2016).

Begeleiding op school over dit onderwerp? 

Via het concept Research@SChool begeleiden we scholen op o.a. dit onderwerp door zowel schoolteams te trainen over het thema als samen onderzoek te doen naar de betrokkenheid van ouders binnen de school. Met uitkomsten van dit onderzoek helpen we scholen de juiste vervolgstappen te zetten om de betrokkenheid te vergroten. Klik hier voor meer informatie over Research@School . Of neem contact op via info@academica-group.com voor meer informatie.