De quote "organisaties worden geconfronteerd met een toenemende mate van urgentie en onvoorspelbaarheid" komt uit de context van het concept VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity).
Het VUCA-concept
Deze term werd ontwikkeld door het United States Army War College en is bedoeld om de huidige dynamische en onvoorspelbare omgeving te beschrijven waarin organisaties opereren.
Deze uitdagingen worden versterkt door factoren, zoals snelle technologische veranderingen, mondialisering en verschuivende economische krachten, waardoor organisaties constant moeten aanpassen en anticiperen op nieuwe risico's en kansen. Door deze ontwikkeling is het vermogen om slimme vragen te stellen een sleutelvaardigheid geworden voor leiderschap - vooral bij het bepalen van strategieën.
De casus Nokia
Rond het millennium zagen we veel organisaties worstelen met het nemen van de juiste beslissingen en strategische vraagstukken, wat dramatische gevolgen had voor hun opgebouwde marktpositie. Een bekend voorbeeld is Nokia. In de vroege jaren 2000 was Nokia marktleider op het gebied van mobiele telefoons. Echter, toen de smartphone-revolutie begon, bleef Nokia vasthouden aan zijn bestaande platformen en technologieën, zoals Symbian, terwijl concurrenten zoals Apple en Samsung inzagen dat de toekomst lag in touchscreen smartphones met geavanceerde besturingssystemen zoals iOS en Android. Een cruciale strategische vraag die Nokia mogelijk niet adequaat heeft gesteld, was hoe ze moesten omgaan met de veranderende marktomstandigheden en technologische trends. Essentiële vragen over hoe het productportfolio te innoveren, welke nieuwe technologieën te omarmen, en hoe het businessmodel aan te passen om te concurreren in de opkomende smartphonemarkt werden, onvoldoende gesteld. Dit gebrek aan strategische visie en het stellen van de juiste vragen leidde tot het falen van Nokia in de smartphonemarkt en uiteindelijk tot de verkoop van hun mobiele telefoonactiviteiten aan Microsoft in 2014. Het illustreert het belang van het stellen van de juiste strategische vragen en het anticiperen op toekomstige trends om concurrentievoordeel te behouden. |
Zenger Folkman, een organisatie die uitgebreid onderzoek doet naar de competenties en gedragingen die essentieel zijn voor succesvolle leiders, benadrukt dat "strategisch perspectief ontwikkelen" een van de 19 belangrijkste competenties is voor leiders. Volgens hun definitie heeft een leider die strategisch perspectief ontwikkelt, een langetermijnvisie op de doelstellingen van de organisatie door de belangrijkste zakelijke motieven te begrijpen en effectief te navigeren in ambiguïteit en complexiteit. Bovendien helpt zo'n leider anderen de visie en doelstellingen van de organisatie te begrijpen. Hierbij is communicatie cruciaal; het delen van de juiste informatie is essentieel om tot een heldere en effectieve strategie te komen.
|
Arnaud Chevallier, Fréderic Dalsace en Jean-Lous Barsoux formuleren in hun recente Harvard Business Review (2024) vijf typen vragen die essentieel zijn om de strategische besluitvorming te verbeteren. Welke zijn ze en hoe kunnen ze ons helpen in onze VUCA wereld? |
Vijf soorten vragen bij strategische besluitvorming
- Onderzoekend: wat is bekend?
Wanneer men geconfronteerd wordt met een probleem of kans, beginnen de beste besluitvormers met het verhelderen van hun doel, door zich af te vragen wat ze willen bereiken en wat ze moeten leren om dat te doen. Deze benadering is niet alleen gebaseerd op intuïtie, maar ook op grondig onderzoek. Onderzoek toont aan dat een diepgaand begrip van de situatie en de beschikbare informatie cruciaal is voor het nemen van weloverwogen beslissingen. Door gerichte vragen te stellen en actief informatie te verzamelen, kunnen leiders een stevig fundament leggen voor hun strategische keuzes.
- Speculatief: wat als?
Deze vragen helpen je om de situatie breder te bekijken, het probleem opnieuw te formuleren en buiten de gebaande paden te denken. Onderzoek suggereert dat het verkennen van alternatieve scenario's en het stellen van 'wat als'-vragen de creativiteit stimuleert en nieuwe perspectieven opent. Door het stellen van speculatieve vragen kunnen leiders zich voorbereiden op verschillende uitkomsten en flexibeler worden in hun denken, wat essentieel is in een snel veranderende omgeving.
-
Productief: en nu?
Het beoordelen van de beschikbaarheid van talent, capaciteiten, tijd en andere middelen helpt uiteindelijk bij het bepalen van een koers van actie. Terwijl leiders nadenken over de volgende stappen, is het belangrijk om rekening te houden met de operationele realiteit van de organisatie. Onderzoek wijst uit dat het stellen van productieve vragen, gericht op concrete acties en haalbare doelen, de implementatie van strategische beslissingen kan vergemakkelijken en de kans op succes kan vergroten.
-
Interpreterend: dus, wat betekent dit?
Dit natuurlijke vervolg kan je aanzetten om voortdurend de kern van het probleem te herdefiniëren - om onder de oppervlakte te gaan en de implicaties van een observatie of idee naar boven te halen. Onderzoek toont aan dat het stellen van interpretatieve vragen kan helpen bij het identificeren van verborgen patronen en het begrijpen van de bredere context van een probleem. Door kritisch te denken en diepgaande analyses uit te voeren, kunnen leiders beter geïnformeerde beslissingen nemen die rekening houden met de complexiteit van de situatie.
-
Subjectief: wat wordt er niet gezegd?
Deze laatste vraag gaat over de persoonlijke twijfels, frustraties, spanningen en verborgen agenda's die de besluitvorming kunnen beïnvloeden. Onderzoek suggereert dat het erkennen en adresseren van deze impliciete factoren cruciaal is voor effectief leiderschap. Door openlijk te communiceren en een cultuur van vertrouwen en transparantie te bevorderen, kunnen leiders een omgeving creëren waarin zorgen en onuitgesproken kwesties kunnen worden besproken en aangepakt. Dit kan helpen om weerstand tegen verandering te verminderen en de betrokkenheid van medewerkers te vergroten, waardoor strategische initiatieven succesvoller kunnen worden uitgevoerd.
Voorbeeld Google
Een voorbeeld van een organisatie die bewust gebruik heeft gemaakt van verschillende soorten vragen om een dieper inzicht te krijgen in de complexiteit van hun organisatie en om beter voorbereid te zijn op de uitdagingen van de toekomst, is Google. Google staat bekend om zijn innovatieve cultuur en zijn vermogen om vooruit te kijken naar toekomstige trends en uitdagingen. Een van de manieren waarop Google dit doet, is door middel van een techniek genaamd "question storming" of "question thinking". In plaats van direct op zoek te gaan naar antwoorden, moedigt Google zijn teams aan om verschillende soorten vragen te stellen om de complexiteit van een probleem te begrijpen en nieuwe perspectieven te verkennen. Door vragen te stellen als "Waarom doen we de dingen zoals we ze doen", "Wat als we het op een totaal andere manier zouden benaderen" en "Hoe kunnen we de huidige processen verbeteren", kunnen Google-teams een dieper inzicht krijgen in de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd en nieuwe kansen ontdekken. Dit proces van vragen stellen stelt Google in staat om flexibel te blijven, zich aan te passen aan veranderende marktomstandigheden en nieuwe technologische ontwikkelingen te omarmen. Het stelt hen in staat om proactief te zijn in het identificeren van kansen en het aanpakken van potentiële bedreigingen, waardoor ze beter voorbereid zijn op de uitdagingen van de toekomst. Het gebruik van verschillende soorten vragen stelt Google in staat om een dieper begrip te krijgen van de complexiteit van hun organisatie en om innovatie te stimuleren op alle niveaus van de organisatie. Dit draagt bij aan hun vermogen om te blijven groeien en succesvol te zijn in een snel veranderende omgeving. |
In essentie zijn slimme vragen niet alleen een middel om informatie te verzamelen, maar ook een krachtig instrument voor het stimuleren van reflectie, het bevorderen van creativiteit en het verbeteren van de strategische besluitvorming. Door bewust gebruik te maken van verschillende soorten vragen, kunnen leiders een dieper inzicht krijgen in de complexiteit van hun organisatie en beter voorbereid zijn op de uitdagingen van de toekomst. Een VUCA-wereld die ons noodzaak om continu onszelf kritisch bevragen, doen we de juiste dingen en maken we de juiste keuzes.
