Het lerarentekort grijpt als een virus om ons heen, met alle gevolgen van dien. Een van die gevolgen is dat onderwijsassistenten en lerarenondersteuners de lesgevende taak van een leerkracht vervullen, zonder hiervoor te zijn opgeleid. Deze groep probeert dikwijls een lesbevoegdheid te halen, maar te vaak tevergeefs. Hoe komt dat en wat hebben ze nodig?
Wat is het probleem?
Onderwijsassistenten en lerarenondersteuners (OA&LO) beginnen niet aan een pabo zoals een 17-jarige die net van de havo komt. Vaak hebben ze al meerdere jaren werkervaring op zak en kun je dus uitgaan van enige voorkennis. Zo weten ze prima hoe het reilen en zeilen in een school gaat en zijn ze goed bekend met de doelgroep. Toch zien we dat veel OA&LO tegen hun eigen taal- en rekenvaardigheden aanlopen. Meerdere van hen zijn eerder aan een pabo begonnen, maar strandden bijvoorbeeld vanwege het niet halen van de rekentoets.
Het is niet alleen wenselijk - het is hard nodig!
Een gevulde gereedschapskist
Ten eerste komen ze kennis tekort, zowel in rekenen en taal als in diepgaande vakkennis. Voor kennisoverdracht moet immers wel kennis aanwezig zijn. Dat levert bij zaakvakonderwijs problemen op. Het gaat dan niet alleen om hun eigen inhoudelijke kennis, maar ook over hoe je die kennis bij leerlingen opbouwt. Ze moeten nog leren om niet slechts één instructie geven, maar hele lessenseries.
Daarvoor is hun didactische repertoire nog te beperkt. Om die reden vallen ze vaak terug op het puur volgen van de lesmethodes. Het gevolg daarvan is dat de les centraal komt te staan in plaats van het leerproces van de leerling(en). Als leerkracht moet je doordachte keuzes kunnen maken in het belang van de leerling. Door de didactische gereedschapskist van OA&LO uit te breiden met expliciete instructie, formatief handelen en lesontwerp, krijgen ze de tools om met de lesmethode in de hand keuzes te maken in het belang van het (overkoepelende) leerproces.
Start bij lessen die onderwijsassistenten al geven
Wat is er nodig?
Omdat de inhoud, het niveau en de werkwijze van een pabo vaak onvoldoende aansluit op de voorkennis en eerdere ervaring van onderwijsassistenten en lerarenondersteuners, is het lastig om aan een pabo te beginnen. Als we OA&LO willen opleiden, dan moeten we beginnen bij hun eigen vaardigheden op taal en rekenen, en bij de lessen die ze nu al geven. Wat ze nodig hebben is iemand die ze leert rekenen en schrijven op 3F-niveau. Dat kost tijd en begeleiding, maar zonder deze investering gaat hun potentie en passie verloren. En: ze kunnen het allemaal leren!
Door te starten bij de lessen die onderwijsassistenten al geven en deze te spiegelen aan toegankelijke wetenschappelijke kennis over leren, kunnen we OA&LO trainen in hun didactisch en pedagogisch handelen. De vraag ‘wat is goed lesgeven?’ staat daarbij centraal, en laat zich voor een groot deel beantwoorden door onderzoek (Muijs & Reynolds, 2018). Die onderzoeken staan vaak ver van de lespraktijk af, maar gelukkig is er veel toegankelijk materiaal beschikbaar, zoals Wijze Lessen (Surma & Kirschner, 2021), Op de Schouders van Reuzen (Kirschner et al., 2019), en de principes van Rosenshine (Rosenshine, 2012).
Naast veel weten over goed lesgeven, moet er regelmatig geoefend en gereflecteerd worden. Zo leren OA&LO kennis over goed lesgeven toepassen in de praktijk, lesmethodes beoordelen op kwaliteit en omgaan met gedrag in de klas. Weten hoe je leerlingen gewenst gedrag aanleert is een must om effectieve routines en sterke relaties op te bouwen (Bennett, 2022), zodat je die prachtige les kunt uitvoeren.
Conclusie
Die tientallen onderwijsassistenten die nu dagelijks voor de klas moeten we koesteren en waarderen. Dat kunnen we doen door ze een applaus te geven, maar nog beter door ze op te leiden, zodat ze dat wat ze al doen, écht goed kunnen doen én voor een passend salaris. Door een passend opleidingstraject voor deze doelgroep te creëren krijgen we meer bevoegde leerkrachten en dragen we een steentje bij aan de vermindering van het lerarentekort. Dat is niet alleen wenselijk – dat is hard nodig!
Literatuur
- Bennett, T. (2022). Regie in de klas. Phronese.
- Kirschner, P., Claessens, L., & Raaijmakers, S. (2019). Op de schouders van reuzen: Inspirerende inzichten uit de cognitieve psychologie voor leerkrachten. Ten Brink Uitgevers.
- Muijs, D., & Reynolds, D. (2018). Effective teaching: Evidence and practice (Fourth Edition). SAGE Publications.
- Rosenshine, B. (2012). Principles of Instruction; Research-Based Strategies That All Teachers Should Know. American Educator.
- Surma, T., & Kirschner, P. A. (2021). Wijze lessen: Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek. Ten Brink Uitgevers.
