Het pedagogisch denken en doen ontspoort langzamerhand, ook het onderwijspedagogisch denken en doen. Individuele vrije ontplooiing of zelfverwerkelijking krijgt de overhand ten koste van cultuur overdragen (enculturatie) en maatschappelijk inpassen (socialisatie) én zelfverantwoordelijk worden (persoonsvorming --in de traditionele zin van het woord).
Het ontsporen is al even gaande. In de eerste helft van de twintigste eeuw werd het zichtbaar in de Reformpedagogiek, met name in sommige varianten van het traditionele vernieuwingsonderwijs (niet in alle, bijvoorbeeld niet in het daltononderwijs, zie “Oorsprong en theorie van het Daltononderwijs”). Sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog is het ook in overheidsbeleidsdocumenten aanwijsbaar (vgl. “Dalton Plan in Nederland en de grammar of schooling”, 243 e.v.), met een sterke opleving in de jaren zeventig (vgl. de “Contouren van een toekomstig onderwijsbestel” van minister Van Kemenade uit 1975). Het kwam onder ernstige kritiek te staan van zowel pedagogen en onderwijskundigen als sociologen en psychologen. Maar het bleef gaande (zie “Tijd voor Onderwijs”, het eindrapport het Parlementair onderzoek Onderwijsvernieuwingen van de Commissie Dijsselbloem uit 2008) en is nog steeds gaande, getuige recent bericht van het ministerie van OC&W: “Challenge gepersonaliseerd leren open voor inschrijving. Gepersonaliseerd leren krijgt steeds meer vorm in het middelbaar beroepsonderwijs. Wat is er nodig om deze ontwikkeling verder te brengen? (Nieuwsbrief 25 oktober 2023).
In en rond het onderwijs lijkt de ontsporing sinds de millenniumwisseling alsmaar sterker door te zetten, getuige bijvoorbeeld de snelle verbreiding van personaliserende en “ontscholende” school- en onderwijsconcepten, functies en attributen (zoals Agora, gepersonaliseerd leren, talentontwikkeling, leerroute, coach, portfolio en leerplein).
Wat Piet van der Ploeg als ontsporing diskwalificeert, heet tegenwoordig “eigenaarschap” van leerlingen. In een long-read schetst, analyseert en beoordeelt hij de onderwijspraktijken die onder de noemer van leerling-eigenaarschap worden bepleit. Vervolgens zet hij het alternatief uiteen, aanknopend bij klassiek onderwijspedagogisch denken, in het verlengde van de “zelfverantwoordelijke zelfbepaling” van Langeveld en in geest van de “personaliteit” van Imelman en de “Selbständigkeit im Denken” van Ballauff.
Lees hier de long-read:
Van eigenaarschap naar verantwoordelijkheid