Everybody is on the bus and stays on the bus - Katharine Birbalsingh (Keynote Making Shift Happen 2018)
De Coronacrisis in het onderwijs laat zich o.m. herkennen door leerachterstanden voor een groep van leerlingen waar extra maatregelen voor genomen moeten worden om de opgelopen achterstand te kunnen inlopen. Het Nationaal Programma Onderwijs voorziet in extra financiële middelen om de goede dingen te doen. Maar laten we vooral oppassen om geen verkeerde dingen te gaan doen. London is de stad in de wereld waar met veel succes de achterstanden zijn aangepakt. Ik beschrijf hierna volgend de evidence-based aanpak die op grond van de ervaringen in London en ander relevant onderzoek gevolgd kan worden. Laten we de NPO aandacht gebruiken om het onderwijs blijvend voor alle leerlingen te verbeteren.
Hoe ziet de aanpak eruit?
I De docent centraal
Dat leerlingen goed blijven leren is essentieel. De huidige omstandigheden zetten leraren voor de uitdaging om meer dan ooit effectief les te geven zodat leerlingen goed kunnen blijven leren. Hier is nog een wereld te winnen. Dat achterstanden zijn ontstaan door de pandemie is duidelijk. De kloof is het grootst bij leerlingen uit gezinnen met de laagste opleidingsniveaus (Engzell, Frey & Verhagen, 2020; NFER, 2021). Vaak zijn dit ook de meest sociaal-economisch achtergestelde gezinnen. Het is dus zonder meer een goede zaak dat de overheid door het Nationale Programma Onderwijs financiële steun aanbiedt om leerachterstanden weg te werken. Deze steun biedt kansen om de juiste interventies in te zetten die wél het verschil maken. We weten dat aanbieden van kortstondige interventies zoals eenmalige cursussen die als extra-tje aan de leeromgeving worden toegevoegd minder effectief werken dan een coherente aanpak binnen een schoolverbeteringsplan. Academica staat daarom voor een aanpak die gebaseerd is op evidence-informed principes, die niet alleen helpen leerachterstand in te halen, maar ook het leren in de hele school duurzaam verbetert De docent moet centraal staan. Het is de kwaliteit van de docent dat het verschil maakt voor de leerling. De school is in de eerste plaats een omgeving waar de docenten zo effectief mogelijk moeten kunnen zijn. Hun professionele ontwikkeling en het scheppen van een kader waarin zij effectief kunnen lesgeven staan centraal. Het gaat hierbij echter niet enkel om de individuele leraar en haar klaspraktijk. Leerlingen hebben ieder jaar en in ieder vak effectieve docenten nodig. En om effectief te zijn moeten docenten werken in een organisatie die hen ondersteunt en die een gezonde leercultuur heeft: een lerende organisatie. We moeten dus op verschillende niveaus in de organisatie interveniëren. Docenten moeten gefaciliteerd worden om zich zelf verder te bekwamen en master certificaten te kunnen halen en daarin een goede begeleiding mogen krijgen. Dat bij elkaar, maakt een duurzame aanpak.
II Duurzaamheid
Om iets duurzaam te maken moet je de aanpak verankeren in de governance. Enkel in de crisis aandacht geven aan taal en daarna terug naar het “normale” is geen duurzame aanpak.
We moeten teruggaan naar wat belangrijk is. We moeten duurzame capaciteit toevoegen die impact kan hebben: minder repareren en meer duurzaam herstructureren. Meer getrainde lerarenondersteuners Bijles organiseren door de eigen docent die de leerling kent en heel gericht kwalitatieve aandacht kan geven Als we dit op langere termijn volhouden, kunnen we duurzaam ons onderwijs verbeteren.
III Wat werkt?
Als we leerachterstand willen ophalen is het nodig om op een evidence-based wijze te beslissen wat je gaat doen, en welke interventies niet alleen op korte termijn, maar ook op langere termijn impact hebben. Wat niet werkt is allerlei interventies toevoegen die niet bij de visie van je school passen, of die niet tot duurzame verbetering gaan leiden.
Wat wel werkt kunnen we in twee soorten activiteiten onderverdelen:
Wat we al doen (nog) beter doen voor alle leerlingen
Effectief lesgeven. Effectief lesgeven bouwen we op de principes van mastery learning, die we in een volgend deel van deze blog verder uitleggen. Mastery learning betekent dat we niemand achterlaten en de nodige ondersteuning organiseren voor leerlingen die met meer achterstand kampen. Hiervoor moeten we natuurlijk wel eerst weten waar onze leerlingen staan; dus of ze gelijk, voor- of achterlopen. Dit doen we met behulp van diagnose door formatieve toetsing. Didactief bouwen we op wat we weten over leren uit de cognitieve psychologie, en wat we weten over expliciet lesgeven uit leraareffectiviteitsonderzoek.
Inzetten op taalontwikkeling. Taalontwikkeling ligt aan de basis van heel het schoolse curriculum. Ervoor zorgen dat iedere leerling goed leest en schrijft is dan ook van het grootste belang, en als er hier achterstanden zijn moeten we die snel ophalen. Hiervoor is geïntegreerd taalonderwijs nodig, waarbij we inzetten op zowel het decoderen van beeld en geluid, het ontwikkelen van een breed en diep vocabularium, en de technieken van begrijpend leren ontwikkelen.
Werken als team. Leren doe je beste als team. Onderzoek toont aan dat professionele leergemeenschappen de meest effectieve manier vormen om aan onderwijsverbetering te doen (Firestone, Cruz, & Rodl, 2020).
Samen leren laat ons toe sneller te groeien doordat we gebruik kunnen maken van onze collectieve wijsheid en zo van elkaar leren kunnen.
Samen leren zorgt er ook voor dat de hele school samen groeit waardoor alle leerlingen baat hebben bij de verbeterde aanpak
Aanvullende ondersteuning voor de leerlingen die het meeste achterstand hebben opgelopen
Gerichte ondersteunende activiteiten voor leerlingen die reeds aangeboden onderdelen van het curriculum nog niet beheersen. Bijles biedt je aan om meer individuele aandacht te schenken aan die leerlingen die achterstanden hebben. Onderzoek toont aan dat tutoring een van de beste middelen is om leerachterstanden in te halen (Fryer & Howard-Noveck, 2020). Ook bij tutoring ligt mastery learning aan de basis: met formatieve toetsing bepalen waar de leerling staat.
Bijles en ondersteuning gebeurt het beste door professionals, en dan het liefst door degenen die de leerling het beste kennen. Hun eigen docenten dus. Waar mogelijk geven we dus bijles door eigen docenten, die we waar nodig hiervoor bijtrainen.
Ondersteuning door onderwijsassistenten. Wanner ondersteuning door eigen docenten niet mogelijk of niet voldoende is werken we het beste met onderwijsassistenten. Onderzoek toont aan dat dit heel effectief kan zijn. Dit is echter enkel het geval als aan de juiste voorwaarden voldaan wordt:
- Onderwijsassistenten moeten deel uitmaken van het professionele team dat de verantwoordelijkheid voor leerlingen deelt en niet - zoals te vaak gebeurt - enkel helpen met praktische taken.
- Onderwijsassistenten moeten, net als de docenten, zelf evidence-informed (ondersteunings)strategieën gebruiken die aansluiten bij de visie en werkwijze van de school.
IV Effectief lesgeven met de mastery aanpak
Mastery learning betekent dat we ervoor zorgen dat al onze leerlingen meekunnen, en laat ons toe ervoor te zorgen dat iedereen kan leren. Daarvoor gebruiken we de volgende stappen:
1. Diagnostische pre-toetsing en pre-teaching . Voor de les toets je leerlingen op leerdoelen die in de les aan bod komen . Je constateert of sommige leerlingen voorkennis missen en organiseert als dat het geval is met onderwijsassistenten pre-teaching.
2. Basisinstructie van hoge kwaliteit en voor de hele groep
3. Monitoren van progressie door het gebruik van formatieve toetsing om te bepalen of alle leerlingen de lesdoelen behalen en te bepalen welke verdiepings- of verlengingsactiviteiten leerlingen moeten doen.
4. Verlengde instructie van hoge kwaliteit voor die leerlingen die de leerstof nog onvoldoende beheersen. Verdiepingsactiviteiten rond dezelfde leerstof voor die leerlingen die de stof al wel beheersen. Belangrijk is dat het hier niet om nieuwe stof gaat, maar om het verder exploreren van de leerstof waar iedereen mee bezig is Verlengingsactiviteiten voor leerlingen die extra aandacht nodig hebben van de eigen docent dmv tutorials, kleine groepjes of 1-1 onderwijs.
5. Eventueel bijlesactiviteiten door eigen docent met een frequentie van twee maal een uur in de week. Zo ontstaat er een ritmiek waar alle kinderen in de bus blijven zitten, in de bijles activiteiten worden leerlingen ge-preteached en voorbereid op het kunnen van de instructie die weer klassikaal aan de klas wordt gegeven. Een effectieve mix van klassikaal expliciet lesgeven en in toenemende mate individuele aandacht door de eigen docent.
Model: Continu proces van effectief lesgeven met de mastery aanpak
V Laatste beschouwingen
Op een duurzame wijze leerachterstand ophalen gaat niet om andere dingen doen, maar om wat we al goed doen nog intensiever en beter te doen. De principes van effectief mastery learning en taalontwikkeling kunnen versterkt worden door het uitbreiden van onze capaciteit voor ondersteuning en bijles door eigen docenten en onderwijssassistenten. Het is aan te bevelen om de aanpak in de school op kwaliteitskaarten te noteren en met inbreng van een ieder vast te stellen als de collectief te volgen aanpak. Desgewenst kunnen we voorbeelden geven van zo’n kwaliteitskaart of jouw school helpen een systeem van kwaliteitskaarten te ontwikkelen.
Bovenstaande principes zijn terug te vinden in de Academica programma’s zoals High Performing Schools en de Master opleidingen, Programma Excellent Teaching en Master In. Leading & High Performing Education (MILE). Zo zetten wij in op duurzaam onderwijs verbeteren binnen de hele school waarbij alle onderwijsprofessionals betrokken zijn.