Soms lijken uitzonderlijke presteerders geboren te zijn met hun buitengewone vaardigheden. Toch blijkt het merendeel van deze experts jarenlang doelbewust getraind te hebben om zo’n hoog niveau te halen en lijkt er minimaal bewijs voor een aangeboren talent. Maar hoe zit dat dan? En wat voor bewijs is er?
Er is veel onderzoek gedaan naar het effect van doelgericht of doelbewust trainen. Zo zijn er experimenten gedaan naar het onthouden van getallenreeksen (Martin & Fernberger, 1929), studies naar blindschaken (Hearst & Knott, 2013), het leren bespelen van een muziekinstrument (Ericsson et al., 1993), de vaardigheid om te zingen (Wise & Sloboda, 2008, geciteerd in Ericsson et al., 2017) en het verhogen van een sprong (Epstein, 2014). Elk van deze onderzoeken laat zien, dat wanneer er op deze manier getraind wordt en hier voldoende tijd in gestoken is, vrijwel alles te leren valt. De doorslaggevende factor die het prestatieniveau kan verklaren is het aantal uren doelbewuste training. Er zijn in de onderzoeken geen bewijzen voor aangeboren talent. Het kan wel zijn dat iemand leerstof sneller eigen maakt dan een ander, echter is er geen bewijs dat iemand iets niet kan leren.
Het hebben van een absoluut gehoor – waarmee je feilloos alle tonen herkend – wordt als zeer zeldzaam beschouwd. Alleen bij de allerbeste muzikanten wordt het af en toe vastgesteld. Geluksvogels worden hiermee geboren en kunnen zich bijvoorbeeld ontwikkelen tot succesvol muzikant. In 2014 deed de Japanse wetenschapper Ayako Sakakibara onderzoek naar dit absoluut gehoor (Ericsson et al., 2017). Hij onderzocht vierentwintig kinderen tussen de twee en zes jaar en trainde ze een maand lang in het herkennen van verschillende akkoorden op de piano. Alle kinderen trainden net zo veel dagen totdat ze alle akkoorden herkenden die Sakakibara had uitgezocht. Na afloop van het onderzoek werd geconstateerd dat alle kinderen buiten de testsetting nog steeds een absoluut gehoor hadden en tonen feilloos konden identificeren! Hieruit valt te concluderen dat het herkennen van noten dus geen talent voor een enkeling die hiermee geboren wordt is, maar aan te leren via effectieve training.
Een ander onderzoek dat zich richt op aan te leren excellentie is dat van Maguire et al. (2000). Zij keek naar de hersenstructuren van taxichauffeurs in Londen. Deze stad krijgt zelfs een gps op hol geslagen: de straten kronkelen, er zijn veel eenrichtingswegen en tal van doodlopende straten. De erkende taxichauffers moeten om deze reden de efficiëntste routes uit hun hoofd kennen. Herkenningspunten zoals winkels en standbeelden komen tijdens het moeilijke examen aan bod. Maguire vergeleek zestien mannelijke taxichauffeurs met vijftig mannen die geen taxichauffeur waren. Maguire lette vooral op de hippocampus. Dit is het deel van de hersenen dat betrokken is bij het langetermijngeheugen. Wat bleek? De hippocampus van de taxichauffeurs bleek groter dan bij de mannen die geen taxichauffeur waren. Daarnaast bleek dat wanneer een taxichauffeur meer ervaring had, de hippocampus ook groter was.
Eén kwestie bleef echter onbetrouwbaar; namelijk of de hippocampus van de taxichauffeurs gegroeid was, of dat deze bij voorbaat al significant groter was dan bij de proefpersonen. Daarom deed Maguire (2000) een nieuw onderzoek. Zij vergeleek een groep aspirant-taxichauffeurs die het examen nog moesten maken met een controlegroep die geen taxichauffeur (in opleiding) was. Aan het begin van het onderzoek trof Maguire geen verschil aan in de omvang van de hippocampus tussen beide groepen. Vier jaar later wilde zij de groepen opnieuw vergelijken, ditmaal alle drie de groepen; de taxichauffeurs die geslaagd waren voor het examen en daadwerkelijk het beroep taxichauffeur uitoefenden, de groep aspirant-taxichauffeurs die niet geslaagd waren voor het examen en een ander beroep uit zijn gaan oefenen en de controlegroep die nooit het examen voor taxichauffeur gemaakt hebben. Het volume van de hippocampus van de afgestudeerde taxichauffeurs bleek significant gegroeid ten opzichte van de taxichauffeurs die niet geslaagd waren en de controlegroep! De hippocampus van deze twee groepen is onveranderd gebleven. Hieruit valt te concluderen dat de menselijke hersenen in volume toenemen en veranderen als reactie op intensieve training.
Dat iedereen alles kan leren lijkt dus te zijn bewezen. Maar de manier waarop je leert, is wel belangrijk om deze uitspraak waar te laten zijn. Daarvoor moet iemand doelbewust trainen, en niet alleen maar keer op keer hetzelfde doen. Lees hier wat doelbewust trainen precies inhoudt.
Vanuit de opvatting "Iedereen kan alles leren" aan de slag op jouw school? Volg ons HPS-traject om met hoge verwachtingen iedereen in de bus te houden!