De leider als psychotherapeut?

De complexiteit van onze samenleving kent geen grenzen op de werkvloer. De emotionele uitdagingen van de professionals brengt steeds meer leiders in de positie als professionele coach en zoals sommige dit zelfs ervaren, als psychotherapeut. Thema’s als bore-out, burn-out, mentale gezondheidsproblemen, familie- of relatieproblemen en financiële stress, zijn op de werkplek geen zeldzaam fenomeen. Daarnaast zijn in de verhouding van onze tijd op de werkplek en de mogelijkheid onze werktijd in de eigen gekozen omgeving te verrichten, de verwachtingen van werknemers over de kwaliteit van de werkplek verhoogd. We hebben als professional behoefte aan vrijheid maar ook aan genegenheid. De werkplek van de werkgever heeft hierdoor meerdere functies gekregen en de vraag naar emotionele steun is aan het groeien. Wat betekent dit voor de leider en de benodigde kwaliteiten om aan deze groeiende behoefte op een goede manier invulling te geven?   

De Rol van Leiders bij Emoties 

Daar waar Daniel Goleman al in 1995 zijn eerste boek schreef over de noodzaak van emotionele intelligentie van leiders, is het inmiddels steeds meer in de boardrooms door gedrongen dat het belangrijk is dat leiders eigenschappen cultiveren die oog hebben voor het emotionele welzijn van hun medewerkers. Goleman geeft aan het begrip emotionele intelligentie de volgende definitie: het vermogen om je eigen emoties en die van anderen te herkennen, begrijpen en beheersen. Volgens Goleman kunnen leiders het verschil maken in hun leiderschap door vanuit hun empathisch vermogen hun professionals mee te nemen in een visie en betrokkenheid voor een gezamenlijk doel. Uit onderzoek door Zenger Folkman (2024) blijkt dat leiders die hoog scoren op emotionele intelligentie en empathie niet alleen beter presteren, maar ook bijdragen aan het welzijn en de productiviteit van hun teamleden. 

Toxine Handlers: Onmisbare Leiders 

We weten dat leiders bijna dagelijks collega's met persoonlijke problemen ondersteunen, zoals besproken in het werk van Kandi Wiens (Senior Fellow, Penn University en auteur van “Burnout Immunity” 2024). Wiens beschrijft de aanzienlijke emotionele verantwoordelijkheden die leiders op zich nemen in moderne werkomgevingen. We zien dat in de huidige tijd leiders gemiddeld één keer per dag hun collega's helpen met persoonlijke problemen en zorgen, bijna net zo vaak als ze helpen met werk gerelateerde zaken. 

Deze emotionele last wordt echter niet gelijkmatig verdeeld en valt vaak op specifieke leiders die bekend staan als "toxine handlers". Deze managers nemen vrijwillig de complexe emoties van anderen op zich, zoals verdriet, frustratie, bitterheid en woede, en helpen zo het welzijn van hun team te waarborgen.   

We herkennen allemaal wel de persoon die in de bres springt daar waar anderen zich distantiëren en wel erover maar niet met de persoon of personen willen praten. Niet altijd benijden we de positie van de persoon en zien ook de zware druk die dit met zich meebrengt. 

Praktische Strategieën voor Leiders 

In periodes van bezinning, is het belangrijk om jezelf actief de vraag te stellen hoe effectief je omgaat met de emotionele behoeften van je team. Het is iets wat je iemand niet kunt opdringen om te doen, maar je kunt wel aanmoedigen om de spiegel voor te houden. Een steuntje in de rug kunnen ook praktische handvatten zijn, waarbij het uitgangspunt is om niet jezelf te hoeven verliezen en met beide benen op de grond te kunnen blijven staan. Dina Denham Smith beschrijft in haar artikel in de Harvard Business Review van juni 2024, vijf strategieën om een vitale organisatorische rol te vervullen zonder jezelf als leider op te branden.  

1. Zoek naar Begrip, Niet naar Gevoel: Wanneer medewerkers hun frustraties uiten, neem dan een informatiezoekende houding aan. Focus op het stellen van vragen om de situatie beter te begrijpen in plaats van jezelf in hun schoenen te plaatsen en hun emoties over te nemen. Dit beschermt je eigen emotionele toestand en helpt je betere ondersteuning te bieden.
   
   Bijvoorbeeld, als iemand zijn of haar worstelingen en pijn met je deelt, kun je vragen: "Kun je me helpen de belangrijkste uitdagingen te begrijpen waar je nu mee te maken hebt?" of "Hoe beïnvloedt het probleem jou en je dagelijkse verantwoordelijkheden?" 
   
   
2. Stel Grenzen: Hoewel het bevredigend kan zijn om anderen te ondersteunen, is het ook essentieel om grenzen te stellen met betrekking tot je tijd. Overweeg om vaste tijden in te stellen waarop medewerkers bij je terecht kunnen voor steun, zodat je ook tijd overhoudt voor je reguliere werk.Als een werknemer diepere persoonlijke problemen of mentale gezondheidsproblemen deelt, vermijd dan het overschrijden van grenzen door je te focussen op luisteren en hen verbinden met professionele bronnen in plaats van zelf de bron te zijn.
   
   
3. Geniet van je Positieve Impact: Reflecteer dagelijks op de positieve effecten van je steun aan anderen. Vragen zoals "Hoe maakt het er zijn voor anderen mij een effectievere leider? Welke voordelen of positieve verschillen heeft mijn ondersteuning deze persoon geboden? Wie anders profiteert van de ondersteuning die ik anderen op het werk bied?” kunnen helpen om de voordelen van je inspanningen te erkennen en burn-out te voorkomen.
   
   
4. Geef jezelf Gelijke Zorg: Zorg ervoor dat je ook zelf ondersteuning zoekt. Deel je ervaringen met collega’s die een vergelijkbare rol hebben, of zoek professionele hulp als dat nodig is. Herinner jezelf eraan dat het onmogelijk is om alle problemen op te lossen en wees mild voor jezelf. Je zult altijd naast successen ook verliezen hebben. 
   
   
5. Koppel je Bijdragen aan Prestaties: Omdat het werk van "toxine handlers" vaak achter de schermen gebeurt, is het belangrijk om je inspanningen te communiceren in termen van prestaties en resultaten. Dit helpt om de erkenning te krijgen die je verdient en de waarde van je werk te onderstrepen. Bijvoorbeeld bij spanning en onzekerheid in het team over een reorganisatie een sessie met je team te beleggen waardoor gevoelens van onzekerheid omgebogen worden naar concentratie op team

Conclusie: Luister en Handel Proactief 

Het is als leider essentieel om alert te zijn op de signalen van je team. Luister naar hun zorgen en wees proactief in het bieden van ondersteuning. Door de strategieën van Denham Smith toe te passen, kun je niet alleen je eigen emotionele welzijn beschermen, maar ook een gezonde en productieve werkomgeving bevorderen. In het interview in het Financieel Dagblad van 6 juli 2024, pleit Daniel Goleman voor meditatie waardoor meer begrip voor jezelf en voor anderen ontstaat. Hierdoor kan aandacht effectief ingezet worden, stress worden vermeden en betrokkenheid vergroot.  Stressbestendige en veerkrachtige leiders zijn essentieel in onze huidige tijd waarin de werkdruk alleen maar toeneemt en de kwaliteit van de tijd voor onze werknemers om ze te blijven inspireren en motiveren noodzaak is. De psychotherapeut is niet de oplossing op de werkvloer. Daar waar mensen diepere lagen voor zichzelf willen onderzoeken zijn daar de professionals om ze te ondersteunen. De lijn is soms lastig te onderscheiden maar noodzakelijk om als leider zelf emotioneel gezond te blijven. Om sterk en veerkrachtig als professional te zijn is het noodzakelijk om de focus op zowel onze eigen doelen als de emotionele gezondheid van ons team te blijven monitoren. Zo creëren we samen een werkplek waar iedereen kan floreren en zijn beste werk kan leveren.