Drs. Margareth de Wit MBA, een autoriteit op het gebied van internationaal strategisch leiderschap, toont hoe data-driven leiderschap de gezondheidszorg kan versterken in tijden van groeiende complexiteit en druk op de sector. Door haar nadruk op een leven lang leren en het ontwikkelen van duurzame leiderschapsvaardigheden, maakt Margareth duidelijk dat data niet enkel cijfers zijn, maar de sleutel tot toekomstbestendige zorg. In haar visie op leiderschap staat data als motor voor kwaliteit en efficiëntie, en biedt zij organisaties concrete stappen om in deze digitale transitie voorop te blijven lopen.
De zorg in Nederland bevindt zich in een kritieke fase. Het aantal zorgaanbieders dat in de rode cijfers staat, is meer dan verdubbeld naar 30%, en bijna de helft van de jeugdzorginstellingen schrijft verlies. Vacatures blijven onvervuld (meer dan 4%), en het verzuim onder zorgpersoneel is opgelopen tot 8%. Deze problemen worden verergerd door een tekort aan huisartsen en lange wachttijden in zowel de GGZ als ziekenhuiszorg. Ook thuiswonende ouderen wachten vaak te lang op hulp. In deze complexe situatie wordt de roep om data-driven leiderschap steeds duidelijker. Door gebruik te maken van data-analyse en technologie, kunnen ziekenhuizen en zorgorganisaties hun efficiëntie verhogen en de kwaliteit van zorg verbeteren, terwijl ze tegelijkertijd de kosten onder controle houden. De data die dagelijks wordt gegenereerd door medische apparaten, elektronische patiëntendossiers (EPD's), klinische studies en wearables biedt ongekende mogelijkheden om zorg te verbeteren. Deze data op de juiste manier inzetten is echter geen vanzelfsprekendheid. Leiders in de zorg dienen data in te zetten voor hun beslissingen en acties om de kwaliteit, efficiëntie en toegankelijkheid van de zorg te verbeteren. Wat betekent dit voor de leiders en hun leiderschap en wat zijn de uitdagingen. Een behandeling in drie delen.
Wat is Data-driven Leiderschap en wat zijn de uitdagingen?
Data-driven leiderschap houdt in dat beslissingen worden genomen op basis van data-analyse en -interpretatie in plaats van intuïtie of ervaring alleen. Het gebruiken van beschikbare data om strategische beslissingen te nemen die de prestaties van een organisatie verbeteren. In de gezondheidszorg betekent dit dat beleidsmakers, zorgverleners en managementteams moeten vertrouwen op nauwkeurige data om te sturen op patiëntresultaten, kostenbesparing en verbeterde zorgprocessen.
De gezondheidszorg staat wereldwijd voor aanzienlijke uitdagingen, zoals vergrijzing, stijgende kosten en personeelstekorten. Daarnaast neemt de vraag naar gepersonaliseerde zorg en preventie toe. Traditionele besluitvorming, gebaseerd op historische gegevens en menselijke inschattingen, schiet vaak tekort om deze complexe problemen effectief aan te pakken. Door de kracht van data te benutten, kunnen organisaties efficiënter omgaan met schaarse middelen, processen optimaliseren en beter inspelen op de behoeften van patiënten. Landelijk onderzoek (2022), op initiatief van regionale werkgeversorganisaties (verenigd onder RegioPlus), ActiZ en Vilans, onder 88 zorg- en welzijnsaanbieders, geeft het beeld dat in het kader van de zogenoemde datavolwassenheid van aanbieders en de behoeften als het gaat om de ontwikkeling van data-gedreven werken in hun organisaties, vooral op het gebied van Leiderschap en de datacultuur nog veel te verbeteren is. Kennis en het kunnen realiseren is hierbij een belangrijk factor.
Wat levert Data-driven Leiderschap op?
We zien dat data-driven leiderschap zowel in het domein van de patiënten als het domein van de factor kosten veel oplevert. De zogenoemde effectiviteit van de leider wordt hierdoor positief beïnvloed. Laten we een aantal belangrijke elementen kort beschrijven.
- Verbeterde Patiëntenzorg
Door middel van data-analyse kunnen zorginstellingen trends herkennen, zoals veranderingen in de gezondheid van patiënten, zodat preventieve maatregelen genomen kunnen worden. Denk aan voorspellende analyses die complicaties bij patiënten kunnen identificeren voordat ze zich voordoen. Dit maakt gepersonaliseerde behandelingen mogelijk, wat leidt tot betere patiëntresultaten. - Efficiëntere Zorgprocessen
Data biedt inzichten in inefficiënties binnen zorgprocessen. Door te analyseren waar tijd of middelen worden verspild, kunnen leiders knelpunten aanpakken en processen optimaliseren. Denk aan logistieke verbeteringen in operatieschema’s of de planning van zorgpersoneel op basis van voorspelde zorgbehoeften. - Kostenbesparing
Data-driven leiderschap kan helpen om kosten te beheersen door verspilling te identificeren en de efficiëntie te verhogen. Door nauwkeurig gebruik van middelen, zoals medicijnen of beddenbezetting, kan een ziekenhuis bijvoorbeeld kosten reduceren zonder in te boeten op de kwaliteit van zorg. Daarnaast kunnen fouten, zoals verkeerde diagnoses of behandelingen, worden geminimaliseerd door middel van geautomatiseerde besluitvormingsondersteuning op basis van data. - Snellere Innovatie
Data speelt ook een cruciale rol in de ontwikkeling van nieuwe behandelingen en technologieën. Door data te analyseren uit klinische studies en patiënten-uitkomsten, kunnen zorginstellingen sneller innoveren. Dit versnelt de tijd waarin nieuwe geneesmiddelen, technologieën of behandelingsprotocollen beschikbaar worden voor patiënten. - Betere Besluitvorming
In plaats van te vertrouwen op intuïtieve of reactieve besluitvorming, stelt dataleiders in staat om proactief en op basis van feiten beslissingen te nemen. Dit leidt tot beter geïnformeerde keuzes op elk niveau van de organisatie, van de operatieruimte tot de bestuurskamer.
Wat is de rol van leiders in het tijdperk van Data-revolutie
De invulling van het leiderschap in deze transitie is cruciaal. Het implementeren van een data-driven cultuur vereist niet alleen technische kennis, maar ook een leiderschapsvaardigheden als een strategische visie die data-analyse centraal stelt in het beslissingsproces en het creëren van een cultuur waarin dit wordt geaccepteerd. Hierbij zien we dat uit het onderzoek van Zenger Folkman (2020) naast de technische kennis en kunde het gaat over het ontwikkelen van vertrouwen in elkaar.
Data-analyse omarmen en actief investeren in technologieën zoals kunstmatige intelligentie (AI) en machine learning (ML), die data omzetten in bruikbare inzichten is een kant van de medaille. Waarbij de juiste teams met professionele kennis en attitude samenwerken om gegevens te interpreteren en vertalen naar praktische oplossingen. De andere kant van de medaille richt zich op een cultuur van vertrouwen van artsen tot administratief personeel om data te begrijpen en te vertrouwen en in te willen zetten in hun dagelijks werk.
De focus op ethische vraagstukken zoals privacy, veiligheid en de juiste toepassing van data speelt hierbij tevens een belangrijke rol. De Leiders moeten ervoor zorgen dat data wordt gebruikt op een manier die de rechten en het vertrouwen van patiënten beschermt.
Een voorbeeld: Data-driven Succes in de Gezondheidszorg
Amsterdam UMC werkte samen met farmaceutische bedrijven aan onderzoek naar nieuwe kankerbehandelingen, waarbij big data-analyse werd ingezet. Door grote datasets van klinische studies en patiënten informatie te analyseren, konden onderzoekers sneller patronen herkennen, wat de ontwikkeling van nieuwe medicijnen aanzienlijk versnelde.
Leiderschap speelde een cruciale rol in het initiëren en sturen van deze samenwerking. Het management van Amsterdam UMC zorgde voor investeringen in datatechnologie en zette een multidisciplinair team op om de onderzoeksstrategie te coördineren. Hierdoor werd gerichte klinische studie mogelijk, wat leidde tot snellere goedkeuring van een immuuntherapie voor longkanker. Dankzij de leiders die dit proces faciliteerden, werden zowel de wachttijd voor patiënten als de kosten van onderzoek sterk verminderd.
Dit voorbeeld toont hoe data-driven leiderschap niet alleen innovatie stimuleert, maar ook zorgt voor efficiëntere medicijnontwikkeling en betere patiëntuitkomsten. Farmaceutische bedrijven en ziekenhuizen die data centraal stellen in hun strategie, kunnen sneller therapeutische oplossingen bieden, wat levenskwaliteit verbetert.
Conclusie
Data-driven leiderschap is geen modewoord, maar een noodzakelijke strategie voor de toekomst van de gezondheidszorg. Het biedt de kans om zorgprocessen te verbeteren, kosten te verlagen en bovenal de kwaliteit van zorg voor patiënten te verhogen. Leiders in de gezondheidszorg die deze benadering omarmen, zullen in staat zijn om hun organisaties naar een hoger niveau te tillen en beter voorbereid zijn op de uitdagingen van de 21e eeuw.
